Doorzoek het forum
Zoeken met Startpagina
Startpagina Thema's
risw
Tienduizenden Nederlanders volgden awareness-trainingen bij Landmark, Essence en CSA. De gebruikte methoden zijn omstreden en volgens deskundigen soms zelf gevaarlijk. ‘Er worden hier gruwelijke psychologische experimenten gebruikt.'
'In het Landmark Forum komt u direct in aanraking met de bron. De bron van vreugde, zelfexpressie en vervulling. Hierdoor wordt het mogelijk om zelf te bepalen hoe u wilt handelen, hoe u zich wilt gedragen en wat u wilt bereiken. Alsof u het stuur overneemt. U bepaalt zelf op welke gebieden u actief wilt zijn. Waar en hoe u uw creativiteit gaat inzetten. U ervaart hoe het is om te leven.'
In Nederland zijn CSA, Essence en Landmark de marktleiders in bewustzijnstrainingen. Alle drie beloven ze in hun voorlichtingsbrochures de hemel op aarde. Naar schatting volgen jaarlijks minstens tienduizend, meestal hoogopgeleide mensen dergelijke trainingen. Op de websites van de organisaties getuigen deelnemers van de enorme effecten die de trainingen op hen hebben gehad. Zoals Pieter Spijker. ‘Ik deed veel cursussen via mijn werk, maar leerde niets over mezelf. Na drie dagen bij Landmark begon het kwartje te vallen. Ik moet dingen doen waardoor ik gelukkig word; veel buiten, leuke dingen doen. Bij Landmark leer je hoe je leven in elkaar zit. In mijn bedrijf adviseer ik mensen de Landmarktraining te volgen.'
In het buitenland zijn Landmark en CSA echter in opspraak gekomen en ook in Nederland beginnen ex-deelnemers of familieleden zich te roeren. Het zouden sektes zijn die de geestelijke gezondheid van deelnemers in gevaar kunnen brengen. Tegen wie lopen de tegenstanders te hoop? En hoe terecht is hun kritiek?
Het programma van de trainingen is vrijwel bij alle organisaties hetzelfde: een groep van 50 tot 150 mensen wordt van de buitenwereld afgesloten in een hotel of conferentieoord. In een intensieve stoomcursus krijgen de deelnemers een heroriëntatie op hun leven. De scholing bestaat uit klassikale les en verschillende oefeningen, zoals confrontaties en afmatsessies om een psychologische doorbraak te creëren. De deelnemers leren volgens de instituten op een nieuwe manier naar zichzelf te kijken, beter te functioneren en spiritueel te groeien.
De grondlegger van Landmark is Jack Rosenberg. Deze handelaar in tweedehands auto's en vader van vier kinderen verliet eind jaren zestig zijn gezin en trok naar San Francisco. Daar noemde hij zich voortaan Werner Hans Erhard (naar natuurkundige Werner Heisenberg, bisschop Hans Lilje en de minister van economie Ludwig Erhard, wiens namen hij tegenkwam in een tijdschriftartikel over West-Duitsland), gingen boeken verkopen en raakte hevig geïnteresseerd in allerlei oosterse religies en psychische zelfhulptheorieën. Hij kwam in contact met de Scientologykerk en startte in maart 1971 Erhard EST (Erhard Seminar Training), zijn eigen cursus in ‘transformatie'. EST groeide snel uit tot een zeer succesvolle onderneming. In 1991 verkocht Erhard de intellectuele rechten van de cursussen aan zijn medewerkers, die Landmark Education stichtten. De onderneming werd actief in maar liefst 21 landen. Dit aantal is inmiddels teruggelopen naar 15. Zo is de organisatie in Frankrijk op de lijst van sekten gezet en zijn vestigingen in Zweden en Oostenrijk gesloten na negatieve publiciteit. De organisatie bezit 45 kantoren, waarvan meer dan de helft in de Verenigde Staten.
CSA Nederland (volledige naam: Centre for Self Awareness and Personal Development), met hoofdkantoor in Den Bosch, is in 1999 geleden naar Nederland gehaald door John Schrederhof, die de training volgde bij AsiaWorks Training in Singapore. In de VS is deze organisatie in opspraak geraakt, onder meer nadat een deelnemer zelfmoord pleegde. Naar eigen zeggen hebben inmiddels 25.000 mensen in Nederland een CSA-training gedaan.
Essence Trainingen heeft bedrijfspanden in Amsterdam en Nijmegen. Er zijn tevens kantoren in Duitsland, Griekenland en Israël. De hoofdtrainer van Essence is de Israëliër Yiftach Sagiv, die volgens eigen zeggen al communicatiemethoden bestudeerde toen hij officier in het leger was. ‘Ik maakte mijn soldaten duidelijk dat het niet gaat om overleven, maar om overwinnen', verwoordt hij op de Essence-website. Het volgen van Essence en Source (een vervolgtraining) kost 1675 euro. Volgens de organisatie hebben veertigduizend mensen de trainingen gevolgd.
‘What do you want?' ‘What do you want?' ‘Bullshit!' ‘What do you want?' ‘What do you want?' Een medewerker van Essence schreeuwt alsmaar de vraag in de oren van de deelnemer. Als iemand probeert een antwoord te formuleren, wordt hij ruwweg onderbroken: ‘Bullshit!, what do you really want?' Elk echt antwoord blijkt na verloop van tijd fout te zijn. Pas als ‘nothing' wordt geantwoord, mag de deelnemer gaan. Met deze oefeningen wordt gesuggereerd dat als je niets wilt, je de wereld om je heen weer helemaal opnieuw kunt creëren.
Alle drie de organisaties doen dit soort psychologische oefeningen en hun werkwijzen vertonen grote overeenkomsten. Ze starten met een beginnerscursus van een dag of drie, waarna verschillende vervolgcursussen aanbevolen worden. Ellenlange hoorcolleges bestrijken allerlei theorieën rondom menselijk gedrag. Het is de bedoeling dat mensen inzicht krijgen in hun eigen gedrag en velen lijken dat ook te krijgen.
Vaak worden er tijdens deze sessies mensen naar voren gehaald die vertellen over traumatische gebeurtenissen, zoals bijvoorbeeld een verkrachting. De trainer vertelt dan dat het probleem anders in elkaar steekt dan je denkt.
Berucht is ook de oefening met het reddingsbootdilemma die bij Essence/Source-trainingen wordt gedaan. De deelnemers zitten op een denkbeeldig schip dat aan het zinken is. Iedereen moet vertellen waarom hij/zij verder moet leven. De meesten beginnen ongeremd te schreeuwen waarom hij of zij zou moeten overleven. Daarna krijgt iedereen vier stokjes en moeten ze onder de fanatieke, ook weer schreeuwende begeleiding van een assistent elke deelnemer vertellen of deze sterft of mag doorleven. De vier stokjes zijn voor de overlevenden. De deelnemers met de meeste stokjes mogen in de reddingsboot. Uiteindelijk is er maar plek in de boot voor minder dan tien procent van de deelnemers. De anderen sterven, volgens de suggestie in dit spelletje.
'Er worden hier gruwelijke psychologische experimenten gebruikt', zegt Peter Hanneman, sociaal psychiater bij het crisiscentrum van GGZ Buitenamstel in Amsterdam die diverse ex-deelnemers heeft behandeld ‘De oefeningen brengen het meest streberige en compassieloze in iemand naar boven. Ik zou dit soort cursussen niemand aanraden. Want er is geen diepe voortreffelijke werkelijkheid zomaar te creëren. Deze organisaties zijn als olifanten in een porseleinkast. Ik adviseer deelnemers - als ze echt willen meedoen - om altijd een lijntje naar buiten te houden, contact te houden met iemand die niet deelneemt. Zo houd je de navelstreng met de werkelijkheid in stand.
‘Voor sommige deelnemers kan het zeker helpen als een cursusleider het probleem anders definieert', vindt Ber Damen, hrm-directeur bij organisatieadviesbureau Berenschot over de hulpsessies voor de groep: ‘Paradoxale interventies helpen wel eens, maar zeker niet altijd. Voor minder stabiele mensen is zo'n interventie zeker niet gewenst. Het lijkt alsof niet de mens, maar het circus van de organisaties voorop staat. Ik mis vooral de professionaliteit in dit soort clubs.' De reddingsbootoefening gaat veel te ver, vindt Joep Straathof, directeur van Trainings- en adviesbureau Zuidema: ‘Juist een trainer zou de grenzen van integriteit en fatsoen moeten bewaken. Ik geloof niet dat dit gezond is en ik heb ook nooit ergens gelezen dat dit een positief effect zou hebben op mensen.
Toch lijken veel mensen die een awareness-training gedaan hebben tevreden, vaak zelfs lyrisch. Ze denken dat ze de wereld aankunnen of spiritueel verlicht zijn. Ze voelen zich sterk verbonden met de andere deelnemers. Het is een algemene trend dat daar waar mensen samen in een training iets ondergaan in eerste instantie positief wordt geoordeeld over de medecursisten, trainers en inhoud', stellen Damen en Straathof. ‘Maar die ervaringen van diepe wijsheid en gelukszaligheid zijn kortstondig en zullen niet beklijven', zegt Hanneman. ‘Deze gevoelens worden ook versterkt door al het schouderkloppen en de groepseuforie op het einde van de training. De omgang met de ‘nieuwe vrienden' bevestigen daarna voor een tijdje dit patroon.'
‘Door af en toe een af en toe een knuffelsessie te organiseren, kweek je een afhankelijkheid naar het warme bad van de groep', meent Sjoukje Drenth-Bruintjes, die als ‘exitcounseler' ook ex-deelnemers van Essence en Landmark heeft geholpen. ‘Tijdens deze trainingen wordt volgens de mensen die zich voor hulp in mijn praktijk melden, bewust het zelfvertrouwen ondermijnd', meent ze. ‘De algemene klacht van mijn cliënten is dat ze zichzelf niet meer kunnen vinden. Ik vind het vooral zeer gevaarlijk wanneer het zelfbeschikkingsrecht van een individu wordt aangetast.'
Ontevreden klanten beginnen zich inmiddels te roeren. In april 2007 is er bijvoorbeeld een club opgericht voor mensen die zich slachtoffer voelen van CSA Nederland. Initiatiefneemster was Francisca Johnson niet haar echte naam; ze is ‘heel bang' voor represailles heeft dit initiatief genomen nadat haar partner de introductiecursus The Basic bij CSA had gedaan. ‘Hij is toen radicaal veranderd', vertelt ze. ‘Hij was altijd heel nuchter - ik was meer de zwever van ons tweeën - maar hij ging er volledig in op. Hij mocht niks vertellen over wat er daar was gebeurd. De cursisten hebben geheimhoudingsplicht. Hij begon zich af te zetten tegen mij, tegen zijn werk, tegen de familie. Naar onze oude vrienden wilde hij niet meer toe. Er was geen discussie meer mogelijk met hem. Zijn standaardantwoord was: “Dat is joúw mening, dat mag jíj vinden”. Toen hij ook The Advanced ging doen, had hij het ineens over “mijn tweede familie”. De mensen uit zijn small group lieten hem geen seconde met rust, ze belden elkaar de hele dag. Het leek wel of hij in een sekte terechtgekomen was.' Vier maanden nadat haar vriend de eerste CSA-cursus deed, zijn ze uit elkaar gegaan. Hun relatie heeft tien jaar geduurd.
Een oud-deelneemster van Essence die na afloop van een training in een psychose is terechtgekomen, ging - nadat ze hersteld was - met haar klachten naar de organisatie. Ze voelt zich nu bedreigd en wil alleen nog kwijt dat ze de trainingen ongeschikt vindt voor mensen die een manie of psychose kunnen ontwikkelen. ‘De organisaties geven hierover te beperkt voorlichting en zijn ook er niet op toegerust om in te grijpen. Dat kan voor gevaarlijke toestanden zorgen.'
Tekst Fred van Gunst
Beeld André Thijssen
De namen van de anoniem opgevoerde bronnen zijn bij de redactie bekend. De auteur volgde zelf enige cursussen bij Essence.
Bron: Intermediair.nl mei 2008
http://www.intermediair.nl/artikel.jsp?id=1374065
